Negatywne wydarzenia w życiu dzieci i młodzieży - między ryzykiem wystąpienia depresji a wzrostem potraumatycznym

Abstract

Celem opracowania było dokonanie przeglądu teorii i badań nad znaczeniem negatywnych wydarzeń w patogenezie depresji u dzieci i młodzieży oraz wystąpieniu wzrostu pourazowego. Teorie poznawcze zakładają istnienie związków między wydarzeniami życiowymi a charakterystycznymi przejawami depresji: poczuciem obniżonych kompetencji, bezwartościowości, niską samooceną, wewnętrznym negatywnym stylem atrybucji. Postulują one również różnice między- płciowe w mechanizmach podatności na depresję. W artykule przedstawiono rolę wydarzeń życiowych w wystąpieniu pierwszego epizodu depresji i jej nawrotów, z uwzględnieniem stresorów psychologicznych oraz zjawiska rozniecania. Doświadczanie wielu jednocześnie występujących negatywnych wydarzeń oraz nie- konstruktywne radzenie sobie ze stresem stanowią ważne czynniki ryzyka depresji. Depresja rodzica (rodziców), ich utrata (rozwód, śmierć, również samobójcza) to jedne z ważniejszych czynników ryzyka depresji, opisywane przez systemowe teorie rodziny oraz teorię przywiązania. Trauma opuszczenia przez postaci przywiązania i nieprzepracowana żałoba przekształcają się w depresję. Osierocenie ma związek z często występującą w depresji autodestruktywnością oraz rozpadem wiary w dobroć świata. Pustka obiektualna i utrata nadziei na doświadczanie dobrej bliskiej relacji odpowiada załamaniu depresyjnemu. Również czynniki społeczno-ekonomiczne (ubóstwo, postawa „mieć” nad „być” u rodziców) obniżają funkcję rodziny jako źródła bezpieczeństwa i przewidywalności w życiu. Nie u wszystkich dzieci doznających traumatycznych wydarzeń rozwija się depresja. Ich konsekwencją może być wzrost pourazowy, związany z dotychczasową adaptacją, możliwościami poznawczymi, poczuciem kompetencji, świadomością i zdolnością wyrażania swych stanów, wsparciem dorosłych. Jednak osoby doświadczające wzrostu pourazowego często przeżywają depresyjne uczucia i wewnętrznie zmagają się z urazem.