Wokół podstawowych zagadnień pedagogiki pracy / red. Ryszard Gerlach, Renata Tomaszewska-Lipiec

Abstract

Pedagogika pracy to jedna z tych subdyscyplin pedagogicznych, która rozwija się dynamicznie, uzyskując powszechne uznanie wśród pedagogów oraz przedstawicieli innych nauk. Co więcej, będąc znaczącym składnikiem nauk pedagogicznych, nie znajduje się ona w sztucznej opozycji do innych dyscyplin i można wręcz uznać, że stała się obszarem uprawiania teorii ściśle zintegrowanych zarówno z naukami pedagogicznymi, jak i naukami o pracy. Pomiędzy pedagogiką pracy i innymi dyscyplinami i subdyscyplinami naukowymi występują wspólne zakresy badawcze. Z dorobku wielu z nich dziedzina ta korzysta, ale też wnosi określone wartości. Wśród nauk pedagogicznych, których związek z pedagogiką pracy jest szczególnie akcentowany, wymienić należy przede wszystkim teorię wychowania, historię oświaty i wychowania, dydaktykę, pedagogikę społeczną, andragogikę. Z kolei wśród nauk o pracy na podkreślenie zasługują filozofia pracy, psychologia pracy, socjologia pracy, prakseologia. W ostatnim czasie wspólne problemy badawcze ma pedagogika pracy także z naukami o zarządzaniu, szczególnie o zarządzaniu zasobami ludzkimi, dlatego poszczególne zagadnienia z jej zakresu zamieszczone w niniejszym opracowaniu omawiane są także przez przedstawicieli innych dyscyplin i subdyscyplin naukowych. Nie wydaje się to niczym szczególnym. W czasach, kiedy interdyscyplinarność w badaniach naukowych jest silnie akcentowana, tego typu podejście jest w pełni uzasadnione. Właśnie dlatego w niniejszej publikacji zamieszczono opracowania autorów reprezentujących różne subdyscypliny pedagogiczne, jak i inne dyscypliny naukowe. Różnorodność punktów widzenia sprawia, że poszczególne teksty stanowią niezwykle nowoczesne i autorskie podejście do problemu. W klasycznym ujęciu przedmiot badań pedagogiki pracy określa się relacją człowiek – wychowanie – praca. Relacja ta uzmysławia, jak szeroki i jednocześnie aktualny jest zakres problemowy, którym jej przedstawiciele zajmują się zarówno w rozważaniach teoretycznych, badaniach naukowych, jak i działaniach praktycznych. Czas niezwykle szybkich przemian, których jesteśmy świadkami, ale i uczestnikami, sprzyja bieżącemu aktualizowaniu oraz poszerzaniu zagadnień wchodzących w zakres zainteresowań pedagogiki pracy. Biorąc pod uwagę, że opracowań ukazujących w sposób całościowy, a jednocześnie aktualny problematykę pedagogiki pracy nie ma zbyt wiele, w niniejszej publikacji omówiono wybrane, istotne zdaniem redaktorów, problemy wchodzące w jej zakres. Całość publikacji została podzielona na pięć części odzwierciedlających najbardziej istotne obszary problemowe tej subdyscypliny pedagogicznej, a także wzajemnie się dopełniających. Podjęto w niej rozważania nad aktualną kondycją naukową i możliwościami dalszego rozwoju poszczególnych zagadnień szczegółowych wchodzących w zakres wyróżnionych obszarów. Prezentowane treści odnoszą się zarówno do jej aspektów teoretycznych, badawczych, jak i praktycznych. W pierwszej części zatytułowanej: Pedagogika pracy jako subdyscyplina pedagogiczna zamieszczono cztery opracowania dotyczące kondycji polskiej pedagogiki pracy (R. Gerlach), rozważania na temat jej historii (K. Jakubiak), teorii występujących w obszarze pedagogiki pracy (U. Jeruszka) oraz metodologii (J. Sztumski). Praca człowieka jako podstawowa kategoria pojęciowa pedagogiki pracy, to tytuł drugiego wyróżnionego obszaru. Zamieszczone w nim opracowania zawierają problemy dotyczące pracy jako wartości aksjologicznej (U. Ostrowska), wychowania przez pracę jako zaniedbanego problemu pedagogiki pracy (E. Kubiak-Szymborska) oraz pracy zawodowej (Z. Wiatrowski). Kolejnym ważnym i szczególnie aktualnym obszarem jest Poradnictwo zawodowe i doradztwo karier. Zamieszczono w nim rozważania dotyczące podstawowych zagadnień poradnictwa zawodowego w Polsce (Z. Wołk), rozwojowego tła poradnictwa kariery dla dzieci i młodzieży (A. Paszkowska-Rogacz) oraz całożyciowego doradztwa karier (E. Krause). Edukacji zawodowej jako drodze do zatrudnienia poświęcono kolejny obszar niniejszej publikacji. Zaprezentowano w nim rozważania dotyczące edukacji zawodowej wobec zmieniającego się rynku pracy (A. Pogorzelska), nauczyciela w edukacji zawodowej (Cz. Plewka), a także szkolnictwa wyższego (K. Ludwikowska). Całość publikacji zamyka obszar zatytułowany: Zakład pracy jako obszar badawczy pedagogiki pracy. Rozważania w nim zawarte otwiera opracowanie na temat zakładu pracy w aspekcie pedagogicznym (R. Tomaszewska-Lipiec). W dalszej części zamieszczono teksty dotyczące humanizacji pracy i relacji społecznych w zakładzie pracy (B. Jakimiuk), kondycji i sanacji środowiska pracy (W. Sztumski) oraz aktywizacji zawodowej seniorów (I. Mandrzejewska-Smól). W niniejszej publikacji, jak już wspomniano, nie zamieszczono oczywiście wszystkich zagadnień wchodzących w zakres pedagogiki pracy. Ograniczone ramy publikacji spowodowały, iż koniecznością stał się wybór najbardziej istotnych i aktualnych zagadnień. Naturalnie, najbardziej istotnych i aktualnych naszym zdaniem, bo zawsze ktoś może powiedzieć, że pominięto jakieś inne ważne tematy, jednak – co warto podkreślić – staraliśmy się zachować maksymalny obiektywizm. Czy nasze decyzje były słuszne, niech sami ocenią to nasi Czytelnicy.