Praca zawodowa - życie osobiste. Dysonans czy synergia?

Abstract

Inspiracją do podjęcia poszukiwań naukowych w przestrzeni relacji, jakie zachodzą współcześnie między pracą zawodową a życiem pozazawodowym były badania autorki poświęcone organizacjom uczącym się i przedstawione w monografii Edukacja w zakładzie pracy w perspektywie organizacji uczącej się (Bydgoszcz 2012). Centralną ich kategorią była wówczas edukacja osób pracujących, a zdiagnozowaną w tych badaniach, najczęstszą barierą w jej podejmowaniu był brak czasu wolnego, który wynikał z konieczności łączenia ze sobą obowiązków zawodowych i pozazawodowych. Jak się okazało, twórca koncepcji organizacji uczącej się – amerykański teoretyk zarządzania Peter M. Senge, nazywany „Strategiem Wieku” – już w latach 80. XX wieku zwracał uwagę na znaczący wzrost trudności związanych z utrzymywaniem synergii między pracą zawodową a życiem osobistym, a także na tendencję do nadawania tym właśnie problemom rangi większej niż jakimkolwiek innym zmartwieniom pracujących dorosłych. Wspomniany badacz zauważył również, że to organizacje (zakłady pracy) podsycają, często niezamierzenie, dysonans między światem pracy a innymi aspektami życia jednostek. Zwracając uwagę na postępujący między wskazanymi sferami brak synergii, P.M. Senge odniósł go nie tylko do ilości i organizacji czasu, ale także do wyboru wartości, którym nadawać powinniśmy takie samo znaczenie w pracy, jak i w życiu prywatnym, aby każdy z nas mógł „żyć jako jeden człowiek”, a nie kierować się dwoma odrębnymi kodeksami zachowań w interakcjach z innymi ludźmi i z otaczającym nas światem. Doświadczenia autorki wyniesione z pracy naukowej nad koncepcją organizacji uczącej się stały się z upływem czasu bodźcem do podjęcia refleksji teoretycznej oraz badań empirycznych przedstawionych w niniejszej monografii. Książka ta stanowi próbę włączenia się w dyskurs naukowy na temat formacji dyskursywnej, jaką są relacje między pracą zawodową a życiem osobistym osób pracujących. Prezentowana problematyka wpisuje się w wybrane teorie i koncepcje zarówno z obszaru nauk humanistycznych, jak i społecznych. Podstawową dziedziną nauk społecznych, stanowiącą punkt odniesienia dla badawczych poszukiwań autorki, jest pedagogika, a w szczególności jej subdyscyplina pedagogika pracy. Intencją, która towarzyszyła twórczemu procesowi powstawania tej książki było włączenie zagadnienia relacji zachodzących między pracą zawodową i życiem osobistym do kanonu podstawowych obszarów problemowych pedagogiki pracy. Jak dotąd w marginalnym bowiem zakresie reprezentanci tej – istniejącej od 46 lat subdyscypliny – zajmowali się oddziaływaniem pracy na inne aspekty życia, a także skutkami tego oddziaływania rozpatrywanymi zarówno ze strony aktywnych zawodowo jednostek, jak i zatrudniających ich organizacji. Główną kategorią wyznaczającą kierunek naukowej eksploracji pozostała praca stanowiąca przedmiot zainteresowań różnych dyscyplin naukowych, a w związku z tym rozpatrywana z charakterystycznych dla każdej z nich punktów widzenia. Jak już wspomniano, jedną z takich dyscyplin jest również pedagogika, a w jej ramach pedagogika pracy. Konieczność prowadzenia rozważań na temat pracy jako problemu bez wątpienia pedagogicznego nie powinna budzić wątpliwości, gdyż jej ponadczasowy wymiar pozostaje bezdyskusyjny. Praca rozpatrywana w konfiguracji z życiem pozazawodowym nie pojawia się jednak w rozważaniach pedagogicznych często, dlatego – jak się wydaje – każda próba włączenia tej problematyki w dyskurs naukowy jest ważna. Żywię nadzieję, że zaprezentowane w książce rozważania zainspirują do głębszej refleksji nad relacjami pomiędzy pracą zawodową a życiem osobistym. Dziękuję Wszystkim Osobom, które wykazały zrozumienie i udzieliły mi pomocy w trakcie całego twórczego procesu przygotowywania niniejszej monografii, a także w trakcie prowadzenia badań empirycznych. Książka ta nigdy nie powstałaby, gdyby nie życzliwe wsparcie osób, które spotkałam zarówno na swojej zawodowej, jak i pozazawodowej drodze. Szczególne podziękowania za opiekę kieruję do zespołu, w którym od 13 lat pracuję w Katedrze Pedagogiki Pracy i Andragogiki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy kierowanego przez prof. zw. dra hab. Ryszarda Gerlacha. Dziękuję za ofiarowywane mi szanse rozwoju i możliwość zdobywania doświadczeń, które budują i wzbogacają mnie nie tylko jako pracownika naukowego, ale przede wszystkim jako osobę nieustannie poszukującą wiedzy.