Zaniedbane aspekty komunikowania w edukacji szkolnej

Abstract

Artykuł podejmuje rozważania nad komunikowaniem się w środowisku szkolnym w kontekście trzech koncepcji: 1) teorii kształcenia wielostronnego W. Okonia, 2) konstruktywizmu edukacyjnego, 3) rozróżnienia dokonanego przez W.J. Onga na oralność i piśmienność. Teoria wielostronnego kształcenia zaleca równą wagę przykładać do czterech sposobów uczenia się: przez przyswajanie, przez odkrywanie, przez przeżywanie i przez działanie. Tymczasem w edukacji szkolnej zdecydowanie dominuje ten pierwszy, związany z nauczaniem podającym. Konstruktywizm edukacyjny zakłada, że wiedza ma wyrastać z doświadczenia osób uczących się oraz że ma być konstruowana w procesie kształcenia. Tymczasem w edukacji ma miejsce przerost wiedzy „gotowej”, którą skonstruował ktoś inny, nie zaś uczeń. Oralność i piśmienność to inne sposoby komunikowania, których rozróżnienie i jego konsekwencje zazwyczaj nie są w pełni uświadamiane. W edukacji szkolnej nie docenia się wartości żywej mowy, ma zaś miejsce fetyszyzacja piśmienności. Tymczasem takie na przykład zjawisko, jak spotkanie, analizowane m.in. przez J. Bukowskiego, A. Nowickiego czy U. Ostrowską może efektywnie zachodzić głównie w bezpośrednim kontakcie, gdy komunikacja ma charakter oralny. Inne – związane z powyższymi – deficyty występujące powszechnie w praktyce oświatowej, to niedosyt aktywności ucznia, przerost teoretyzowania i niedosyt praktyki, brak uwzględniania w procesie edukacyjnym „świata życia” uczniów.