Językowy obraz zbrodni katyńskiej w sprawozdaniach Józefa Mackiewicza oraz innych uczestników pierwszej ekshumacji grobów oficerów polskich z Kozielska

Abstract

Do 1943 r. losy tysięcy polskich jeńców przetrzymywanych w sowieckich obozach były okryte tajemnicą. Wiosną 1943 r. Niemcy odnaleźli groby polskich oficerów zamordowanych w 1940 r. w Lesie Katyńskim i podjęli decyzję o ekshumacji. Tragedia miała dla nich wymiar propagandowy, rozpoczęli więc organizowanie wycieczek na miejsce zbrodni. W trakcie prac komisji PCK Niemcy przywozili do Katynia grupy przedstawicieli polskich organizacji, czasopism polskich i zagranicznych, zakładów pracy, jeńców wojennych i niemieckich żołnierzy. Wśród wizytujących cmentarzysko znalazł się Józef Mackiewicz, który – podobnie jak inni świadkowie – przedstawił swoje wrażenia w sprawozdaniach i relacjach publikowanych po wyjeździe z Katynia. Analiza tych tekstów umożliwiła rekonstrukcję językowego obrazu katyńskiej tragedii zawartego w relacjach świadków, którzy opisywali ofiary, znalezione dokumenty (zapiski, fotografie) i artefakty (banknoty, fragmenty mundurów, buty itp.), a ponadto pracę i postawę członków komisji, emocje, wygląd mogił i drugi pochówek. Przejmujący widok prowadził do stanowczego przesłania: „pokoleniom zapomnieć nie będzie wolno”.