Zbrodnia wojenna i prawa zbrodniarza - przyczynek do rozważań na tle art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

Abstract

Ludzkość już dawno zdefiniowała pojęcie zbrodni wojennej i określiła zasady ponoszenia odpowiedzialności przez sprawców tych okrutnych czynów. Stopień okrucieństwa jakim charakteryzowały się zbrodnie wojenne popełnione w czasie konfliktów zbrojnych w byłej Jugosławii, czy Rwandzie, nie mówiąc o zbrodniach dokonywanych od 24 lutego 2022 r. przez wojska rosyjskie w Ukrainie powodują, że nasze myśli słusznie kierują się ku ofiarom. To im okazujemy współczucie, odczuwamy żal z powodu zła, które im wyrządzono. Dla sprawców chcemy jedynie, aby ponieśli słuszną i sprawiedliwą karę, a nierzadko odczuwamy chęć odwetu. Prawo nie kieruje się jednak uczuciami, czy emocjami, ale zasadami i regułami, które przesądzają o tym, że każdy przestępca, każdy zbrodniarz, a nawet zbrodniarz wojenny, po udowodnieniu mu jego winy, ponosząc zasłużoną karę, również ma określone prawa, a naszym obowiązkiem jest stworzyć im warunki, w których będą mogli z nich korzystać. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie pozostawia wątpliwości: państwo ma obowiązek zorganizowania systemu penitencjarnego w sposób zapewniający każdemu więźniowi, także zbrodniarzowi wojennemu, poszanowanie jego godności. W pewnych okolicznościach, które zaistniały chociażby w przedstawionej w niniejszym wystąpieniu sprawie Rodić i inni przeciwko Bośni i Hercegowinie (Skarga nr 22893/05) może to stwarzać pewne problemy na tle art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który stanowi, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu. Czy Konwencja stanowi wystarczające zabezpieczenie przed tym, aby ofiary nie stały się katami? Niniejszy artykuł stanowi próbę znalezienia odpowiedzi na to i wiele innych pytań.