Dwa mity a światy Klementyny Hoffmanowej i Narcyzy Żmichowskiej

Abstract

Artykuł jest (ograniczoną do kilku utworów) próbą pokazania, w jaki sposób dwie dziewiętnastowieczne pisarki operują dwoma mitami. Mit Boga, wedle Hoffmanowej, zakłada nie tylko stworzenie Adama i Ewy, ale i dekretuje w ten sposób we współczesnym jej społeczeństwie relacje płci (ucieleśnione w niesakralnym, paradygmatycznym „niemieckim” porządku). U Żmichowskiej dzięki zastosowanym odwołaniom (do Grecji) lub symbolom (Wielkiej Bogini, ale także dionizyjskim) mit Natury z jej dwojakim (czy też w ogóle hybrydycznym) „księżycowym” obliczem wcielany jest tyleż przez jej tytułową Pogankę – w działaniu, ile – w poznawaniu – przez kierującą dyskusją nt. miłości Gabryellę (czego konsekwencją jest jej określenie „nas” jako wyznawców poezji i uczucia – w ujęciu paradygmatycznym). Jednak nie chodzi tu jedynie o wybór jednego mitu, ale i o jego relację z tym drugim. Intencją Hoffmanowej staje się usunięcie niewygodnego wzorca, wręcz poprzez ściganie autorów wprowadzających zamęt w „niemieckim” porządku, intencją Żmichowskiej – połączenie owych mitów w wizji wszechmiłości będącej zresztą siłą kosmiczną, jako że pozwalając zebrać razem różne (coincidentia oppositorum) postawy mityczne obecne w ramach mikrokosmosu przedstawionej przez nią rodziny (zresztą podlegającej destrukcji), czyni ją odbiciem makrokosmosu.