W poszukiwaniu ontycznego statusu prawdy. Przyczynek do interpretacji pedagogiki personalistycznej Józefa Tischnera

Abstract

W niniejszym artykule przedstawiam refleksję nad ontycznym statusem prawdy w teorii pedagogiki personalistycznej nakreślonej przez Józefa Tischnera. Prawdę pojmował Tischner w kontekście wartości osobowościowej, dotyczącej każdego człowieka, którego zadaniem jest wierność dla wartości prawdy. Jej poznanie wiązał ściśle Tischner z rozumem, a dążenie do jej odkrywania wyznaczają jednoznaczne kryteria myślenia, których należy przestrzegać. Dwa podstawowe to: przede wszystkim, nie należy ulegać złudzeniom (metafora platońskiej jaskini) i nie dać się okłamać (metafora kartezjańskiego złośliwego geniusza). Uniknięcie obu tych pułapek rozumu pozwoli odkryć prawdę i cieszyć się wolnością. Prawda bowiem, według Tischnera, wyzwala człowieka, jednocześnie, jak twierdził, nie ma wolności w wyzwoleniu od wartości prawdy. Wolność, którą dzięki prawdzie uzyskujemy, jest podstawą wychowania osobowościowego i stanowi trzon pedagogiki personalistycznej.