Kompetencje moralne jako kluczowy element w relacji wolności i odpowiedzialności za słowa w probacji

Abstract

Działalność probacyjna, szczególnie w wymiarze aksjologicznym, narażona jest na zagrożenie przekroczenia już zachwianej granicy wolności osobowej dozorowanego. Formalna asymetria relacji funkcjonariusza publicznego z podopiecznym, jak i płaszczyzna dozoru obwarowana szeregiem ograniczeń implikują potrzebę moralnej refleksji w interakcji werbalnej ze strony kuratora sądowego. Kluczowego znaczenia w procesie promocji zachowań wyrażających poszanowanie norm prawa nabierają kompetencje zawodowe kuratorów, w tym szczególnie kompetencje moralne (nieskazitelny charakter). Stanowią one mandat do nawiązania głębszej, podmiotowej relacji kuratora sądowego z podopiecznym, a tym samym do przewartościowania jego systemu aksjologicznego, co wpisuje się w docelowe budowanie tożsamości osobowej skazanego. Wysoki poziom kompetencji moralnych pozwala kuratorowi niwelować bezrefleksyjne ingerowanie w wolność wewnętrzną podopiecznego, a także, co istotne, umożliwia jej kształtowanie. Andrzej Bałandynowicz, poddając refleksji proces reintegracji skazanego w środowisku jego życia w aspekcie aksjologicznym, akcentował bowiem, iż „kształtowanie wolności wewnętrznej sprawcy przestępstw należy do najistotniejszych celów resocjalizacji, bowiem tylko jednostka, która będzie dysponowała zintegrowaną osobowością, może być włączona do świata wolnego” Wartość statutową wszelkich działań systemowych, w tym resocjalizacyjnych, stanowi etyka. Kodeksy deontologiczne unifikują kierunek działań i funkcjonują jak kompas w sytuacji trudnej etycznie. Ponadto stanowią istotny element wpływający na poziom kompetencji moralnych, tuż obok poziomu dojrzałości moralnej i wrażliwości aksjologicznej, motywacji do działań prospołecznych i wewnętrznego sytemu wartości. Jakim poziomem kompetencji moralnych legitymują się sądowi kuratorzy dla dorosłych, pełniący służbę w polskich sądach rejonowych? Odpowiedzi na postawione pytanie można szukać w przekonaniach Iji Lazari-Pawłowskiej stanowiących, iż „kodeksy etyk zawodowych byłyby zbędne, gdyby ludzi poszczególnych zawodów charakteryzował wysoki poziom moralny, wrażliwość i niezawodnie dobra wola. Nie twierdzi ona, że sformułowany zbiór zasad obowiązujących daną grupę zawodową ostatecznie wyznacza poziom moralny tej grupy, lecz że znacznie na niego wpływa”.