Wpływ dziewiętnastowiecznych systemów irygacyjnych na stosunki wodne w wybranych rejonach Borów Tucholskich

Abstract

W prezentowanej pracy przeanalizowano zmiany stosunków wodnych w Borach Tucholskich związane z funkcjonowaniem systemów nawadniających, wybudowanych w połowie XIX wieku. W celu doprowadzenia wody do nawadnianych obszarów wykopano trzy kanały nawadniające: Wielki Kanał Brdy, Kanał Wdy (Czarnowodzki) oraz Kanał Mokranecki. Nawadniane łąki zostały założone na suchych wcześniej terasach sandrowych, a woda pobierana do nawodnień pochodziła z okolicznych rzek. Rzeki Borów Tucholskich charakteryzują się niewielkimi wahaniami przepływów, co warunkowało stałą dostawę wody do systemów irygacyjnych. Skutki prowadzonych nawodnień zostały szczegółowo rozpoznane w zlewni Wdy, gdzie wodę do nawodnień gromadzono w naturalnym zbiorniku - jeziorze Wdzydze. Była ona następnie doprowadzana Kanałem Wdy na kompleks łąk o nazwie Podlesie. Nawodnienia prowadzono przez ponad 150 lat. Wskutek poboru wody do irygacji całkowity odpływ z tego fragmentu zlewni Wdy był niższy, niż z pozostałych części. Nawodnienia prowadzone w okresie wegetacyjnym powodowały znaczne straty wody na parowanie i transpirację. Od lat 80. XX wieku, kiedy zmniejszono intensywność nawodnień, odpływ powrócił do poziomu porównywalnego do pozostałych analizowanych obszarów. Do innych skutków prowadzonych nawodnień zaliczyć można prawie całkowite ograniczenie przepływu Wdy na odcinku 6-8 km oraz samoistne pojawienie się nowych, niewielkich zbiorników wodnych w otoczeniu nawadnianych łąk i Kanału Wdy.