Socjalizacja w cieniu konfliktu. Sytuacja wychowawcza dzieci i młodzieży w Polsce w latach rządów Władysława Gomułki (1956-1970)

Abstract

Cechą charakterystyczną przedłużonej dekady rządów W. Gomułki (1956-1970) była intensywna walka polityczna i ideologiczna, toczona przez władze komunistyczne z Kościołem katolickim (reprezentowanym przez Episkopat Polski) oraz z rodzicami uczniów, uczęszczających do szkół różnych szczebli. Istotą konfliktu były odmienne wizje rozwoju duchowego społeczeństwa polskiego. Tradycyjną religijność Polaków partia chciała zastąpić kulturą laicką, a moralność opartą na Dekalogu – bliżej nieokreśloną moralnością socjalistyczną. Pretekstem do wznowienia niezwykle intensywnej, a momentami dramatycznej walki była zagrożona według propagandy komunistycznej laickość szkoły (za sprawą krzyży zawieszonych na ścianach, jak również przywrócenia po październiku 1956 r. lekcji religii) oraz rzekoma nietolerancja wobec uczniów niewierzących. Kolejną przyczyną napięć był spór o 1000-lecie Chrztu Polski, różnie obchodzone przez Kościół i władze komunistyczne. Konflikt partii z Episkopatem pociągał za sobą wiele negatywnych następstw, zakłócał stan równowagi społecznej, tak ważny dla prawidłowego przebiegu socjalizacji, uniemożliwiał prawidłowy przebieg sytuacji wychowawczych – zarówno w skali makro, jak i w wymiarze jednostkowym. W rezultacie prowadził do zaburzeń procesu wychowania. Badania socjologów ujawniały wiele negatywnych zjawisk w sferze moralnej i ideowej młodzieży, a także zmiany w podejściu do ideałów, norm i wartości. Rzutowały one niekorzystnie zarówno na życie osobiste młodych ludzi, jak i na przebieg głównych procesów społecznych, w których uczestniczyli przedstawiciele pokolenia, dojrzewającego w latach rządów W. Gomułki.