Etyczny wymiar kryzysu środowiskowego w aspekcie koncepcji stadiów rozwoju moralnego Lawrence'a Kohlberga

Abstract

Zagrożenia i niebezpieczeństwa związane z międzynarodowym kryzysem środowiskowym skłaniają do refleksji nad moralną odpowiedzialnością człowieka za stan środowiska przyrodniczego, którego jest on integralną częścią. Odpowiedzialność należy w tym przypadku rozumieć zarówno jako winę gatunku ludzkiego za obecną degradacje biosfery, jak i ciążący na ludzkości obowiązek rozwiązania problemów ekologicznych oraz zapobiegania im w przyszłości. Dyskusja ta w sposób szczególnie interesujący toczy się od blisko 40 lat na gruncie etyki środowiskowej. Głównym jej przedmiotem jest spór pomiędzy przedstawicielami stanowiska antropocentrycznego, którzy potrzebę ochrony środowiska uzasadniają w pierwszej kolejności interesami gatunku ludzkiego, a biocentrystami akcentującymi samoistną wartość przyrody. Jednocześnie jednak twórcy i zwolennicy obu wspomnianych nurtów dostrzegają szansę na pokonanie kryzysu środowiskowego poprzez rozwój jednostkowej oraz społecznej inteligencji, świadomości, czy też wrażliwości ekologicznej. Celem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie o możliwość skonstruowania pożądanego modelu moralnych postaw człowieka wobec przyrody, które stanowić mogą punkt odniesienia dla projektowanych programów międzynarodowej edukacji i praktyki ekologicznej. Szczególna uwaga zostanie poświęcona analizie postaw an- tropocentrycznych i biocentrycznych w aspekcie koncepcji uniwersalnych stadiów rozwoju moralnego autorstwa Lawrenc’a Kohlberga.